˻ PREMIERA ˼

⌈ PRO AUDIO BONO to polska, powstała w 2010 roku, firma audio specjalizująca się w produktach antywibracyjnych – nóżkach, platformach, podstawkach i stolikach. W odróżnieniu od większości firm tego typu, wypracowała swoje własne rozwiązania, poświadczone patentami. Testujemy premierowo nóżki antywibracyjne PAB CERAMIC 70 UNI-FOOT. ⌋

AM WRAŻENIE, ŻE CZASY W KTÓRYCH trzeba się było w teście tłumaczyć z tego, czym są podstawki (nóżki) antywibracyjne, do czego służą i że w ogóle wpływają na dźwięk – już minęły. Zapewne wciąż będą się zdarzali negujący ich wartość, ale – tak było, jest i będzie. Takie życie. Ale każdy, kto choć raz wypróbował nóżki jednej z wyspecjalizowanych firm wie, że to nie jest coś, co można zastosować, a element systemu audio, który jest konieczny.

Produktów tego typu jest na rynku sporo, a na świecie przodują w ich budowie firmy FINITE ELEMENTE i SOUNDCARE, a obok nich pojawiają się mniejsze, ale równie ciekawe marki z Korei, jak GYROTENSION i z Japonii, jak HARMONIX, KRYNA, TiGLON czy ACOUSTIC REVIVE. Swoje produkty izolujące urządzenia od drgań ma też wiele firm specjalizujących się w innych produktach, że przywołam SYNERGISTIC RESEARCH, AVATAR AUDIO i GIGAWATT.

Choć nie wymieniłem ich wcześniej, polskie firmy specjalistyczne dorównują największym producentom na świecie, zarówno jeśli chodzi o pomysł, a często ich przewyższają. Myślę o takich markach jak FRANC AUDIO ACCESSORIES, STACORE, DIVINE ACOUSTICS czy właśnie Pro Audio Bono. Powtórzę: ich produkty są pod względem myśli technicznej i wykonania w ścisłej światowej czołówce.

Przypomnijmy, że produkty służące do kontroli i redukcji wibracji dzielą się na kilka klas, w zależności od wybranej metody odseparowania od siebie dwóch płaszczyzn. W systemie HF korzystam przede wszystkim z metody polegającej na odprzęgnięciu „sztywnym”, za pomocą łożysk tocznych. W wersji Mk II stolika Finite Elemente Master Reference Pagode Edition nawet półki spoczywają na łożyskach kulowych. Jedynym miejscem, w którym zastosowano w nich kolce jest odprzęgnięcie poziome dwóch górnych półek.

Łożyska o których mowa przybierają dwie różne formy. Najczęściej spotykanym jest umieszczenie kulki – lub kulek – pomiędzy dwoma płaszczyznami. To jest absolutnie dominujący sposób. Myślę, że chodzi o stosunkowo dobrze „rozpoznaną” technologię, jak i pewność, że nic czego nie może się zdarzyć. Sposób wybrany przez pana Władka jest inny i unikatowy Zamiast pojedynczej kulki stosuje on łożyska toczne, wahliwe (samopoziomujące się). Powoduje to zupełnie inny rozkład sił i inny sposób tłumienia drgań.

▌ PAB ceramic 70 Uni-Foot

NÓŻKI PAB CERAMIC 70 UNI-FOOT są najnowszym produktem firmy Pro Audio Bono. Przez długi czas jej nóżki były stosunkowo niewielkie. Zdawały egzamin, były naprawdę bardzo udane, jednak dopiero wprowadzenie na rynek nóżek o średnicy ϕ 100 i 80 mm przeniosło je na inny poziom. Świetnym uzupełnieniem były podstawki pod kable PAB ceramic 100 Cable Support, a wersja 70 Uni-Foot dopełnia ofertę.

»«

| Kilka prostych słów…

WŁADYSŁAW SKRZYPCZAK
właściciel, konstruktor

⸜ Kontra, piasta i czop • zdjęcie PAB

STOPKI PAB CERAMIC 70 UNI-FOOT mają średnicę 70 mm i wysokość 38 mm (z kontrą 48 mm). Wraz z kontrą ważą prawie 1,4 kg (szt.). Mogą być podstawiane pod wszystkie urządzenia audio i audio-wideo, w szczególności pod przetworniki cyfrowo-analogowe (DAC), odtwarzacze plików, przedwzmacniacze i gramofony oraz kondycjonery i listwy sieciowe. Ich niewielka wysokość umożliwia także ich wykorzystywanie jako podstawek pod kolumny podłogowe i standy kolumn podstawkowych. W większości kolumn i standów oryginalne kolce lub innego rodzaju nóżki mają bowiem wysokość 35-45 mm.

PAB ceramic 70 uni-foot są wykonane ze stali nierdzewnej AIF 316 L, zawierającej ponad 60% żelaza oraz chrom (18%), nikiel (15%), molibden (3%), mangan (2%) i siarkę (1%). Wyroby ze stali 316 L wykazują odporność na działanie wysokich temperatur oraz wysoką plastyczność i ciągliwość. Z tymi jej cechami wiążą się znakomite właściwości antywibracyjne i izolacyjne.

⸜ Łożysko z azotku krzemu z koszyczkiem PEEK • zdjęcie PAB

W stopkach PAB ceramic 70 uni-foot bardzo ważny jest unikalny kształt podstawy, która jest połówką elipsoidy obrotowej o wymiarach 70 x 44 mm. Podstawa taka ma stosunkowo małe pole powierzchni styku z podłożem, na którym stoi urządzenie audio. Umożliwia to lepszą przemianę energii mechanicznej wibracji w ciepło, a następnie lepsze oddawanie tego ciepła do otoczenia (powierzchnia boczna połowy elipsoidy obrotowej jest bowiem znacznie większa od powierzchni bocznej walca o tej samej średnicy i wysokości). WS

»«

WIEMY JUŻ WIĘC, ŻE nowe nóżki PAB-a są solidne Ważą 1,4 kg, a to naprawdę sporo. Do oferty weszły dokładnie 10 marca, a więc na 12-lecie firmy Pro Audio Bono. Jak mówi pan Władysław, powstały one na życzenie klientów, którzy pytali o „uniwersalną, estetyczną i skuteczną podstawkę antywibracyjną pod sprzęt audio”.

Nóżki składają się z trzech głównych elementów stalowych: podstawy, części górnej oraz nakrętki kontrującej. Pomiędzy dwiema pierwszymi umieszczono łożysko i są one połączone na stałe. Wykorzystane tym razem wahliwe łożysko kulkowe wykorzystuje ceramiczne łożyska kulkowe nowej generacji, z azotku krzemu, w których zastosowano koszyczki kulek zbudowane z materiału o nazwie PEEK (polieteroeteroketon); to tworzywo sztuczne ma bardzo dobre właściwości ślizgowe i dużą odporność na ścieranie oraz – co jest dla nas najważniejsze – bardzo dużą absorpcję drgań; konstruktor mówi, iż „poprawia ono antywibracyjne właściwości ceramicznych łożysk kulkowych”.

Producent w mailu do redakcji deklaruje:

W rezultacie tych zmian uzyskano lepsze właściwości antywibracyjne stopek, a w konsekwencji wyższą wierność dźwięków, większą scenę dźwiękową i lepsze efekty stereofoniczne.

Na życzenie możemy też zamówić stopki 70 uni-foot z innymi łożyskami – ceramicznymi, hybrydowymi lub stalowymi, wybranymi przez klienta po konsultacji z producentem. Dotychczas w stopkach montowane były tylko łożyska odpowiadające nazwie, wygrawerowanej na niej górnej powierzchni.

Podobnie jak produkowane już od dwóch lat stopki PAB ceramic 60 SN, także i nowe można wykorzystywać, ustawiając je „do góry nogami", a więc elipsoidalną podstawą od strony urządzenia. Stopki te można też wykorzystywać z dokręconymi krążkami kontrującymi (które są dołączone do każdej stopki) lub bez tych krążków. Producent zaleca używanie stopek wraz z kontrami, gdyż wtedy „mają one większą masę i lepsze właściwości antywibracyjne”.

Wraz ze stopkami otrzymujemy dwa rodzaje nagwintowanych trzpieni: jednymi mocujemy kontrę tak, aby postawić urządzenie bez jego przykręcania, a za pomocą drugich, dłuższych, możemy przykręcić stopkę do urządzenia. I jest w komplecie coś, co naprawdę bardzo się przydaje – cienkie podkładki. Z jednej strony mają one powierzchnię silikonową, a z drugiej strony przypominającą welur. Wkłada się je w wyfrezowane zagłębienie w górnej części kontry, dzięki czemu stopy nie niszczą spodu urządzenia.

PAB ceramic 70 uni-foot to świetnie wykonane, wysokiej klasy nóżki z unikatową technologią. Zaprojektowane i wykonane zostały przez jednego najbardziej doświadczonych na rynku producentów. I są Made in Poland.

▌ ODSŁUCH

⸜ JAK SŁUCHALIŚMY Stopy (nóżki) antywibracyjne testuję w swoim systemie zawsze w ten sam sposób – pod źródłem sygnału. Od kilku lat jest to odtwarzacz SACD Ayon Audio CD-35 HF Edition (№ 1/50). Testowane nóżki porównuję zawsze do tego samego punktu odniesienia – od lat to są nóżki Franc Audio Accessories Ceramic Disc Classic, czyli pierwszy produkt w historii tej firmy; mam jedne z absolutnie pierwszych egzemplarzy.

Ich specjalna, lakierowana na biało wersja jest na stałe wkręcona do odtwarzacza, a przedwzmacniacz stoi na trzech stopkach w klasycznej, czarnej anodzie, do których dołożyłem RIQ-5010. To krążki z kryształu górskiego, oferowane przez japońską firmę Acoustic Revive, na których kładę podkładki tej samej firmy, wykonane z materiału piezoelektrycznego (opracowanie Uniwersytetu w Tokio). To jest moja baza, którą znam najlepiej. Jako „zewnętrzny” punkt odniesienia stosuję również stopy FINITE ELEMENTE CERABASE CLASSIC – standard w branży audio.

Ponieważ (cztery) nóżki w moim odtwarzaczu są przykręcone na stałe, trudno je porównywać z wolnostojącymi nóżkami. Zazwyczaj odkręcam je więc i odtwarzacz stawiam na trzech stopkach – w dokładnie takiej samej aranżacji, jak pod przedwzmacniaczem Ayon Audio Spheris III. Przed laty wybrałem takie ich rozmieszczenie, że z przodu mam jedną, a z tyłu – dwie. Tym razem mogłem z tego zrezygnować – nóżki PAB są nieco wyższe niż Franc Audio Accessories w Ayonie, mogłem więc swobodnie przestawiać na nie odtwarzacz.

W czasie testu przenoszę odtwarzacz SACD, jego połączenia muszą być bardziej elastyczne niż te, z których korzystam na co dzień – a korzystam z kabli Siltech Triple Crown. W teście nóżek (wszystkich) zamieniam je więc na znacznie bardziej podatne, również wysokiej próby, kable Crystal Cable Absolute Dream (interkonekt RCA) oraz Harmonix X-DC350M2R Improved-Version (kabel zasilający AC). Porównanie polegało na odsłuchu tego samego fragmentu utworu (2 min.) na nóżkach odniesienia i przeniesieniu go na testowane nóżki.

Płyty użyte w teście | wybór

⸜ TSUYOSHI YAMAMOTO TRIO, Vol. 1: The Look of Love – Live At Jazz Is, Venus Records SACD (2020), recenzja → TUTAJ.
⸜ BILLIE HOLIDAY, Body and Soul, Verve Records/Mobile Fidelity Sound Lab UDCD 658, seria „Original Master Recording, Ultradisc II”, Gold -CD (1957/1996).
⸜ FLEETWOOT MAC, Tango In the Night, Warner Bros. Records/Warner Music Japan WPCR-17713/4, SHM-CD (1987/2017).
⸜ MICHAEL JACKSON, Thriller, Epic/Mobile Fidelity Sound Lab UDSACD 2251, seria „Original Master Recording, Ultradisc II”, SACD/CD (1982/2022).

»«

KAŻDY ZESTAW NÓŻEK ANTYWIBRACYJNYCH, jaki w swoim życiu testowałem charakteryzował się nieco inną kombinacją cech. A to grały niżej, a to wyżej, a to preferowały bliski plan, a to dalszy. Te najlepsze oferowały jednak coś, co pozwalało przejść słuchaczowi ponad techniką i skupić się na muzyce. Z nóżkami Pro Audio Bono mam to od lat.

Zmiany, jakie wprowadzają do dźwięku są czytelne i charakterystyczne właśnie dla tej firmy i stosowanych przez nią rozwiązań. W brzmieniu płyty TSUYOSHI YAMAMOTO TRIO Vol. 1: The Look of Love – Live At Jazz Is z koncertem zagranym w klubie Jazz Is i wydanym na jednowarstwowej płycie SACD przez Venus Records, mogłem więc wskazać świetną kontrolę nad wszystkimi podzakresami, lekkie oddalenie pierwszego planu oraz znakomitą rozdzielczość wysokich tonów.

Mówiąc o oddaleniu porównuję je do nóżek Franc Audio Accessories, a nie do „absolutu”, bo takiego porównania nie da się przeprowadzić, żyjemy w świecie kontekstowym. Gdybym testował w drugą stronę, to jest nóżki Franc Audio Accessories i porównywał je do swoich Pro Audio Bono mówiłbym o „przysunięciu”. Nie jest to więc określenie wartościujące, a jedynie opis. Ale wrażenie jest właśnie takie – testowane nóżki prezentują nagranie w niesamowicie swobody i bezstresowy sposób między innymi dzięki temu, że nie narzucają nam pierwszego planu. Ten jest klarowny i naprawdę bardzo rozdzielczy.

Uni-Foot to nóżki doskonale radzące sobie z porządkowaniem przestrzeni. Płyta o której mówię została nagrana w sposób sugerujący odsłuch w prawdziwym klubie, to jest bez podkreślania skrajów sceny dźwiękowej. Perkusja ma niemal monofoniczny wymiar, podobnie jak fortepian. W nagraniach studyjnych rozsuwa się hi-hat i ride perkusji oraz lewą i prawą rękę fortepianu, ponieważ tworzy to iluzję realnej przestrzeni, Tutaj wrażenie uczestnictwa w prawdziwym wydarzeniu uzyskano rejestrując stereofoniczny pogłos sali.

I właśnie z tym nóżki PAB-a radzą sobie doskonale. Nie zawęziły sceny, ale świetnie, po prostu świetnie poradziły sobie z rozdzielczym wydobyciem najmniejszych sygnałów opisujących akustykę. Dlatego też to z nimi płyta o której mówię wydała mi się bardziej „realna”. Ale nie przez powiększenie wolumenu instrumentów, bo tego PAB-y nie robią, a przez precyzyjne oddanie mikroinformacji.

I to jest chyba klucz do zrozumienia tego, w jaki sposób nóżki Pro Audio Bono, które testujemy, pomagają w wydobyciu z nagrania muzyki. Ich rozdzielczość jest ponadprzeciętna. Mają przy tym właściwość, która powoduje, że muzyka brzmi po prostu ładnie. Nie za ładnie, to nie są tego typu nóżki, ale w taki sposób, że mamy wrażenie, jak inne podstawki trochę podkreślały taki, czy inny aspekt nagrań, związany raczej z ich techniczną stroną.

Nóżki Classic Disc Franc Audio Accessories, doskonałe i z których korzystam od wielu, wielu lat, przesuwają punkt ciężkości w kierunku średniego basu. Daje to duży wolumen, bliski dźwięk i namacalne źródła pozorne. Lubię to i polecam. Ale nóżki Ceramic 70 robiąc to inaczej, dają nam inny ogląd muzyki. Mają bardzo niski bas, z tym że bez podkreślania jego średniego zakresu.

Kiedy w 17. sekundzie pierwszego utworu płyty Tsuyoshi Yamamoto Trio słyszymy coś w rodzaju niskiego „puf”, jakby ktoś stuknął w mikrofon, z PAB-ami słychać to, ale nie jest to częścią muzyki. FAA lekko to wydobywają i się tym delektują. Podobnie z płytą BILLIE HOLIDAY pt. Body and Soul, wydaną na złotym podkładzie przez Mobile Fidelity. w 17. sekundzie – to przypadek, ale… – utworu They Can’t Take That Away From Me słychać dość głośny „pop”. To zniekształcenie wynikające z przesterowania pod wpływem głoski „p”. Jestem pewien, że realizatorzy tego nie słyszeli, inaczej by inaczej ustawili mikrofon. W każdym razie, nóżki PAB-a dały o tym znać, ale nie podkreśliły.

To działanie „proaktywne”, a nie „defensywne”. Testowane nóżki niczego nie zabierają, a raczej dyscyplinują. To dlatego wiem, co się dzieje w nagraniu, ale nie jest to podkreślane. Prawdę mówiąc pasmo przenoszenia wydaje się z nimi szersze, a nie węższe. Dostajemy z nimi mnóstwo informacji – uporządkowanej i ustrukturyzowanej. To prządek wyższego rzędu, dający raz, że wgląd w nagranie, a dwa pozwalający słuchać muzyki z przyjemnością.

Kiedy więc zabrzmiała perkusja w Little Lies, utworze pochodzącym z płyty Tango In the Night grupy FLEETWOOT MAC, usłyszałem ją niemal monofonicznie, czyli tak, jak została nagrana. I dopiero przy refrenie, przy słowach „Tell me lies…” poszerzono ją o dodatkowe perkusjonalia ustawione mocno z lewej i prawej strony. W tym samym fragmencie zwróciłem uwagę na coś jeszcze – na gęstość brzmienia.

Pro Audio Bono kondensują informacje przez co wydaje się, że wszystkiego jest więcej, a bez narzucania się ze szczegółami. To kondensacja „bezstratna”, że tak powiem, nadająca nagraniom głębi. Chórki wchodzące wraz ze wspomnianymi słowami ustawione zostały przez producentów nagrania po lewej i prawej stronie i są bliżej nas niż wokal Steve Nicks pośrodku. Nóżki PAB-a od razu to wychwyciły i nasyciły je, przez co było pełne, namacalne.

Najnowsza wersja płyty Thriller MICHAELA JACKSONA, wydana na hybrydowym krążku SACD przez Mobile Fidelity, jest dość zachowawcza. Czyli przyjemna, ciepłą i nieco uspokojona. Wersja Sony, która ukazała się w Japonii na krążkach Blu-spec CD2 jest mocniejsza i bardziej dynamiczna, choć uboższa barwowo. Z nóżkami PAB-a bas w Billie Jean miał lepiej definiowaną linię, a wcale nie wydawał się mniejszy.

Także wysokie tony były lepiej połączone z resztą pasma. Jak zgłoska „s” w słowie „dance”, która „odzywa się” długim pogłosem ustawionym tak aby wzmacniał tylko najwyższe częstotliwości. Z nóżkami w teście pogłos wciąż był długi i wiedziałem, jak został ustawiony, a jednak już nie „wyskakiwał” z miksu.

▌ Podsumowanie

NÓŻKI ANTYWIBRACYJNE PRO AUDIO BONO należą do najlepszych tego typu produktów na świecie. Są złożone mechanicznie i świetnie wykonane. Ich wpływ na dźwięk jest wszechstronny, ale najważniejsza w ich przypadku jest rozdzielczość. Pozwalają urządzeniom audio wydobyć z sygnału coś więcej, coś „ekstra”, co w nim było, ale maskowane przez inne dźwięki, zagrzebane pod szumem.

Podobnie jak podstawki pod kable PAB CERAMIC 100 CABLE SUPPORT tejże firmy, czy PAB CERAMIC 60 SN sprawdzą się w dowolnym systemie, w którym potrzebna jest rozdzielczość bez poświęcania w jej imieniu muzyki. Dostajemy z nimi mnóstwo informacji w poukładany sposób. Daje to niepowtarzalną okazję na przeżywanie zawartości płyt, a także na docenienie kunsztu realizatorskiego oraz wydawniczego. PAB CERAMIC 70 UNI-FOOT pozostają więc w systemie „High Fidelity” jako referencja. ●