o była największa, najgęstsza, najbardziej intensywna impreza audio, w jakiej do tej pory brałem udział. Są już oficjalne dane i wiadomo, że i wystawców, i firm, i odwiedzających było więcej niż w poprzednich dwóch latach. A te były rekordowe. Z oficjalnych danych przysłanych przez jak zawsze niezawodną Renate Paxe zajmującą się kontaktami z prasą wynika, że:

• powierzchnia ekspozycyjna zwiększyła się do 26 500 m2, co oznacza 33% wzrost w stosunku do lat 2012 i 2013,
• liczba wystawców wyniosła 452, co jest 25% wzrostem w stosunku do roku 2013,
• zwiedzających należących do „branży” było 5387, co jest 3% wzrostem,
• wystawców z zakupionymi biletami było 12 468, co daje 14% wzrost,
• ogólna ilość odwiedzających imprezę wyniosła 17 855, czyli wzrosła o 10% (liczba ta nie obejmuje dziennikarzy i samych wystawców, którym wydano 2426 wejściówek).

To naprawdę największa wystawa audio high-end na świecie, to tutaj robi się interesy i to tutaj omawia się najważniejsze wydarzenia nadchodzącego roku. Widać to chociażby na przykładzie wystawców i dziennikarzy z USA, Japonii i Chin. I nie dośc, że największa, to profesjonalna do ostatniej śrubki.

Jak widać było już w zeszłym roku, powierzchnia, na której pokazywane były urządzenia, jak i ilość produktów była przytłaczająca. Już wówczas próba odwiedzenia wszystkich stanowisk, porozmawiania z chociażby niewielkim procentem producentów, skazana była porażkę. Można oczywiście założyć, że jesteśmy w Monachium całe cztery dni. Jest wówczas szansa, że zobaczymy niemal wszystko. Na rozmowy też pewnie byłoby trochę czasu. Przez długi czas starałem się, żeby to wszystko zrobić w jak najkrótszym czasie. I nie chcę tego już więcej powtarzać. Zamiast katalogowania wystawy, chciałbym pokazać te jej fragmenty, które mnie zaciekawiły, ludzi, których szanuję i lubię, miejsca, do których trafiłem przypadkiem. Starałem się te spotkania udokumentować na zdjęciach.

WAŁĘSANIE SIĘ

Jako metodologiczny wyznacznik przyjąłem tym razem coś na kształt flaneryzmu. Nie jestem w takim podejściu pierwszy ani drugi, ale w moim życiu to znaczna zmiana. Tego typu „wałęsanie się” znane jest przede wszystkim z literatury XIX wieku. Flaner, postać kluczowa dla XIX-wiecznego miasta modernistycznego, to „swoisty paradygmat nowoczesnego podmiotu”, jak mówi Katarzyna Kułakowska (Katarzyna Kułakowska, Miasto płci. Dyskurs miłosny Marii Peszek, Warszawa 2013). Za Baumanem zaś autorka podaje, że flaner został już dawno przeniesiony z paryskich pasaży do codziennego życia i odegrał istotną rolę „w budowaniu przerażającego kosmosu ponowoczesnego porządku konsumpcyjnego” (Zygmunt Bauman, Dwa szkice o moralności ponowoczesnej, Warszawa 1994, s. 21). W metodologii badawczej, na terenie literatury metodę tę przyjęła na przykład prof. Dobrochna Ratajczakowa:

Jestem metodologicznym flâneurem. Uprawiam bowiem swoiste przechadzki nie tylko pomiędzy różnymi dziedzinami humanistyki, lecz także po obszarach nauk ścisłych, i wzorem dziewiętnastowiecznych flâneurów odwiedzam nie tylko przybytki sztuki wysokiej, lecz także zadymione caffés chantants czy (jeszcze gorzej) podejrzane teatralne gabinety osobliwości. To flanowanie – tematyczne, przedmiotowe, teoretyczne, metodologiczne – pozwala na przekroczenie sztywnych granic dyscyplin, pozwala wejść na fascynujące pogranicza, łączyć to, co niskie z tym, co najwyższe.

Dobrochna Ratajczakowa, O sobie [w:] Ko-medianta. Prace ofiarowane profesor Dobrochnie Ratajczakowej, red. Ewa Guderian-Czaplińska, Krzysztof Kurek, Wyd. Poznańskie Studia Polonistyczne, Poznań 2013, s. 7.

Flaneryzm to historycznie rzecz biorąc przechadzki po mieście, bez założonego celu, przypadkowe; wałęsanie się, podglądanie życia, „wciąganie” zapachów miasta i jego nastrojów. Ogrom nowoczesnych miast nie pozwala na systematyczne ich badanie. Aby to się udało, trzeba by się odciąć od warstwy emocjonalnej. A na to szkoda życia. Przechadzałem się więc Nina Simone Way, Oscar Peterson Boulevard, Ella Fitzgerald Avenue (tak nazywają się przejścia między stoiskami w halach wystawienniczych podczas High Endu), odpoczywałem w Atrium 3 i Atrium 4. I starałem się uchwycić ducha miejsca, zapamiętać jak najwięcej wrażeń. I posłuchać czego tylko się da.

COMPACT DISC IS DEAD. SERIO?

Stwierdziłem, że w dzisiejszych czasach [w okresie, w którym powstała płyta Tutu, tj. w 1986 roku – przyp. red.] zaciąganie do studia całej mojej kapeli koncertowej jest zbyt kłopotliwe. Muzycy mogą akurat nie mieć weny danego dnia, przynajmniej niektórzy. […] Nagrywanie po staremu, jak w dawnych czasach, jest i kłopotliwe, i czasochłonne. Niektórzy twierdzą, że brakuje im tej spontaniczności i iskry, która rodziła się podczas pracy całej kapeli w studiu. Może tak jest, nie wiem. Wiem za to, że nowa technologia nagraniowa ułatwia nam taki system pracy, jaki przyjęliśmy przy tej płycie. Jeśli ktoś jest zawodowcem, to swoją grą da ci dokładnie to, czego ci potrzeba, wejdzie do studia i zasoli razem z zespołem, który jest już nagrany. Bo przecież skurwiel słyszy, co jest na taśmie, co nie?

Lubię grać z wieloma młodymi muzykami, a jednym z powodów jest to, że starzy są pieprzonymi leniuchami, opierają się zmianom i kurczowo trzymają się starej metody, bo nie chce im się popróbować czegoś innego. Słuchają krytyków, którzy każą im trwać na dawnych pozycjach, bo im samym też się to podoba. Krytycy tak samo są leniuchami. Nie chcą się wysilić, by zrozumieć inną muzykę. Starzy stoją w miejscu i zamieniają się w żywe eksponaty muzealne pod szkłem, bezpieczne, łatwe do skumania. Grają w kółko te swoje zużyte patenty.

Miles Davis i Quincy Jones, Miles. Autobiografia, tłum. Filip Łobodziński, Wrocław 2014, ss. 379, 401.

Nie wiedziałem, że pisząc tych kilka słów w teście transportu C.E.C TL0 3.0 wywołam tyle emocji (czytaj TUTAJ). Moja ocena sytuacji związanej ze źródłami sygnału bazowała na pragmatyce i doświadczeniu. Mówiąc, że pliki są przyszłością, ale jeszcze mają dużo do nadrobienia, żeby doścignąć coraz bardziej dojrzałą, wręcz niewiarygodnie zaawansowaną (w sensie czasu, jaki jej został poświęcony, a nie technologii) technikę, tj. Compact Disc, nie miałem świadomości tego, że podejście do relacji winyl-CD-pliki bardziej przypomina religię niż rozsądny namysł. Nazywanie mnie „ramolem” albo „pierdołą nierozumiejącą współczesnego świata” jest nawet zabawne. Tyle tylko, że wskazuje na poważny deficyt połączeń synaptycznych u ludzi, którzy coś takiego wypowiadają. I/lub ich głuchotę.

Przywołane powyżej cytaty z autobiografii Milesa Davisa, muzyka, którego ogromnie szanuję i który zmienił kilkakrotnie jazz, sugerują konieczność zmian. I dobrze mówi człowiek, nie sposób się z nim nie zgodzić. Tyle, że w zupełnie innej sprawie, jak mawia Janusz, gospodarz Krakowskiego Towarzystwa Sonicznego. Zmiana w sposobie uprawiania muzyki w przypadku Davisa wynikała z jego poszukiwań, z medytacji nad tym, co robi, nad jego muzyką i nad muzyką ludzi, których cenił. Oprócz ubóstwianych przez niego Dizzy’ego i Birda byli to między innymi Prince, ale również Michael Jackson. I inni. Nigdy nie miała na celu przeciwstawienie się komukolwiek dla samej zasady, musiała być spowodowana zmianą w podejściu do grania samego muzyka. W przypadku zmiany technik nagraniowych trzeba powiedzieć, że choć się nie zgadzam z opinią Davisa, to szanuję jego zdanie. Wygrała zwykła pragmatyka – nowe było lepsze, bo wygodniejsze.

Te dwa poziomy rozumienia „nowego” dobrze oddają sytuację z plikami i CD, bo to o nie głownie mi chodzi. Status winylu wydaje się ugruntowany: to klasyk, który przeżyje wszystko i wszystkich. Rosnący w siłę ruch związany z taśmą magnetofonową (szpulową) to margines, choć dodaje pikanterii temu, co cię dzieje. Pliki to przede wszystkim wygoda. Z taką myślą zostały stworzone, a potem przyjęte przez młodzież. Nie mam nic przeciwko wygodzie i ten aspekt jest naprawdę OK. Brak fizycznego desygnatu to dla wielu ludzi symbol nowoczesności i z tym też nie zamierzam się spierać.
Druga rzecz to dźwięk. Tutaj rzecz jest bardziej skomplikowana. Z mojego doświadczenia wynika, że plik wysokiej rozdzielczości, przygotowany w rozsądny sposób, odtwarzany z dobrego źródła (odtwarzacza lub komputera) może zagrać bardzo fajnie, naprawdę ciekawie. To dla mnie jednak wciąż za mało. Dobre i najlepsze odtwarzacze Compact Disc grają muzykę z tego przestarzałego medium lepiej, przynajmniej moim zdaniem. Różnice pomiędzy krążkiem CD i plikiem są dla mnie podobne do tych, jakie przez lata występowały pomiędzy CD i winylem. Zabawna zamiana ról, ale wynikająca z postępu, który i w analogu, i w CD wciąż ma miejsce.

Jeślibym miał jeszcze jakieś wątpliwości, wystawa w Monachium rozwiałaby je w jednej chwili. Widoczny w ostatnich kilku latach wysyp odtwarzaczy plików i związanych z tym akcesoriów w tym roku wydawał się mniej zauważalny. Na podstawie rozmów z producentami, melomanami, redaktorami, dealerami mogę powiedzieć, że generalnie u wielu widać spadek początkowego entuzjazmu. Być może puszczanie piosenek z czarnej skrzynki sterowanej tabletem stało się już na tyle normalne, że nie ma się czym ekscytować. Chodząc po pokojach widziałem wprawę w stosowaniu tego typu interfejsu. Wygoda takiego rozwiązania jest bezdyskusyjna.
I teraz: większość pokazów, które się wybijały ponad przeciętność, jak i te naprawdę dobre – z wyjątkami – jako źródło miały w torze odtwarzacz CD (ew. SACD, ale grający płyty CD) lub, rzadziej, winyl. Nie wymyśliłem sobie tego, tak po prostu było. Pokazy z udziałem plików były zazwyczaj bezpłciowe. Nie zawsze, ale generalnie. Czyli powtarzały moje i KTS-u przeświadczenia.
Jak więc teraz będzie? Mogę powtórzyć to, co wielokrotnie komunikowałem: odtwarzacz CD wciąż jest jednym z najlepszych źródeł dźwięku. Wymrze z czasem, ale póki my żyjemy… Winyl przetrwa wszystko i wszystkich. Jako ikona, jako fenomen socjologiczny i wciąż niedościgniony wzór dźwięku. Magnetofonowy szpulowe, które mają swój osobny, referencyjny świat, to na tyle mała nisza, że będzie tylko punktem odniesienia dla nielicznych, narzędziem w studiach odsłuchowych najlepszych firm produkujących urządzenia audio. Pliki będą lepsze, lepsze i jeszcze lepsze. Głównym nurtem będą pliki PCM 24/96 i 24/192, z nielicznymi 32/384, a obok nich, tak jak szpulowce obok winylu, będzie istniała nisza DSD. Nie mam jednak pewności, jak długo zajmie inżynierom, realizatorom dźwięku i firmom perfekcjonistycznym doprowadzenie do tego, że dźwięk z pamięci stałej będzie na tyle satysfakcjonujący, że będziemy mogli mówić o zmianie paradygmatu.

BEST SOUND - HIGH END 2014
High Fidelity.pl

Powszechnie odczuwana w tym roku była zniżka formy. Nie będę chyba dziwaczył, jeśli powiem, że nie było zbyt wielu pokoi, w których usłyszałbym coś zajmującego. Większość wystawców włożyła w swoje pokazy mnóstwo wysiłku oraz pieniędzy i ogólnie można mówić o pełnej profesjonalizacji wystawy. To było miejsce spotkań, prowadzenia interesów, pogaduszek. Dźwięk był ważny, ważniejszy był jednak „obrazek”: to, jak dany system, produkt, zostaną wyeksponowane i pokazane. Muszę powiedzieć, że bardzo mi taka sytuacja odpowiada. Ci, którzy chcą ponad to zawalczyć, otrzymują bonus w postaci pochlebnych komentarzy i nagród, jak Best Sound od „High Fidelity”. Jednak ci, którzy postawili na kontakt z ludźmi, rozmowę, dyskusję – pełen szacunek, było to w pełni zawodowe.

Jak pisałem na początku, relacja niniejsza nie jest katalogiem wystawy, a czymś w rodzaju zapisu wrażeń. Jest więc wyrywkowa i fragmentaryczna, jak cała współczesna rzeczywistość. Mam jednak ambicje, aby w tej nieokreśloności znaleźć jednak punkty zaczepienia, wokół których warto się poruszać. Pomoże to i mnie, i – mam taką nadzieję – państwu. Przyznałem więc kilku systemom nagrodę, kierując się czymś, co można nazwać „przykuciem uwagi”. Jeśli po jednym czy drugim, czasem trzecim i czwartym, wejściu do danego pokoju nie miałem w nim ochoty dłużej siedzieć i słuchać muzyki, woląc porozmawiać o produktach, przyjrzeć się im, to był znak: dźwięk nie jest tu najważniejszy. Jak mówiłem – rozumiem taką strategię i całkowicie akceptuję. Tym, którym udało się jednak przygotować coś ponad to: gorąco gratuluję!

Wyróżnienie Best Sound - High End 2014 magazynu „High Fidelity” otrzymują:

SoundKaos (kolumny) + Trafomatic Audio (wzmacniacze) + Lumin (źródło plików)


Ypsilon (elektronika + kolumny) + Thales (gramofon)

Keiser Acoustics (kolumny) + SPEC (elektronika + gramofon) + Sforzato Corp. (źródło plików) + Acoustic Revive (akustyka pokoju, akcesoria, okablowanie)


JWB Merlin (elektronika) + YG Acoustics (kolumny)


KEF (kolumny) + Arcam (elektronika)


TAD (elektronika, odtwarzacz SACD, kolumny)


Progressive Audio (odtwarzacz CD + elektronika + kolumny) + AVID HiFi (gramofon)


Zontek (gramofon) + Linnart (przedwzmacniacz) + My Sound (końcówki mocy) + Albedo (okablowanie) + Auto-Tech (kolumny) + Sound Box (ustroje akustyczne i stolik)


Boenicke Audio (kolumny) + Auris Audio (elektronika) + Pro-Ject (gramofon) + M2TECH (DAC)


TotalDAC (odtwarzacz plików + DAC + upsampler) + Keiser Kawero ( kolumny) + Engstrom&Engstrom (wzmacniacze) + Bibacord (kable)


Zellaton (kolumny) + LOIT (odtwarzacz Compact Disc) + Wagner Audio (gramofon) + Allnico (przedwzmacniacz gramofonowy) + Analog Domain (wzmacniacz)


OceanWay Audio (kolumny) + Viola Audio Laboratories (wzmacniacze i przedwzmacniacz/DAC) + Nagra (odtwarzacz Compact Disc) + Artesania Audio (stolik i platformy)


Ascendo D9 (kolumny) + (wzmacniacz) + Neodio Origine (Compact Disc) + High End Masterclass (stolik i platformy)

Wyróżnienia specjalne otrzymują:

• KLAudio za myjkę ultradźwiękową ze zmieniaczem płyt
• Graham Audio za znakomitą kontynuację legendy BBC
• Erzetich za świadomy i konsekwentny rozwój
• McIntosh za nowy wzmacniacz słuchawkowy/DAC
• Straussmann za konsekwencję w dążeniu do celu

Co po wystawie pozostało? Po pierwsze pewność, że Compact Disc jest w świetnej formie i będzie z nami jeszcze długo, podobnie jak winyl. Pliki powoli brzmią coraz lepiej. Ważniejsze wydaje mi się jednak to, że branża audio ma się dobrze. Tak, jak od kilku lat piszę, młodzież słuchająca odtwarzaczy MP3, potem iPodów, a jeszcze później iPhone-ów w pewnym momencie dojrzała na tyle, że zażądała czegoś więcej. Zażądała jakości. I to ci młodzi ludzie będą wydawali w najbliższych latach najwięcej pieniędzy. Największe firmy wydawnicze rozpoznały duży potencjał w takim podejściu i zaczynają oferować pliki wysokiej rozdzielczości. To niesłychanie ważne, ponieważ w ich katalogach jest znakomita większość klasyki jazzu, rocka i muzyki „poważnej”. Związana z tym reaktywacja słuchawek jako równorzędnego sposobu słuchania muzyki jest faktem i jej efektem są wybitne konstrukcje, w większości planarne. Wzmacniacze w klasie D są coraz bardziej dopracowane i w średnich przedziałach cenowych muszą być rozpatrywane na poważnie na równi z klasami A i AB. Na początku cennika i na jego szczycie klasyczne techniki wydają się wciąż mieć przewagę.

Dziękuję wszystkim, którzy mi pomogli w czasie wystawy, za waszą gościnność, ciepło i bezinteresowną pomoc – wielkie dzięki!