Być może część z Państwa w marcu tego roku czytała mój test DAC-a i transportu cyfrowego (opartego o Sqeezeboxa) stworzonych przez pana Łukasza Fikusa (czytaj TUTAJ). Nawet jeśli nie, to jego nazwisko, albo słowo „Lampizator” zapewne „obiło” Wam się o uszy. To jeden z tych „undergroundowych” twórców sprzętu audio, a przynajmniej tak jest postrzegany w naszym kraju, o którego produktach wiele osób słyszało, a jedynie stosunkowo niewielka ilość osób faktycznie miała okazję choćby jednego z nich posłuchać. A szkoda.
To naprawdę dziwna sytuacja, gdy polskie produkty są znane, doceniane i szeroko komentowane na forach w USA czy Australii, a w Polsce nie pisze się o nich niemal wcale, zaś i na forach się o nich raczejnie dyskutuje. Tymczasem oferta firmy Lampizator rozrasta się, co świadczy, jak sądzę, o tym, że firma koncentrując się na zagranicznych rynkach, radzi sobie całkiem dobrze. Wciąż podstawą są przetworniki cyfrowo-analogowe (obowiązkowo z lampami próżniowymi na pokładzie) w kilku wersjach, a w zasadzie na kilku "levelach" (poziomach), różniących się od siebie stopniem zaawansowania konstrukcji oraz oczywiście ceną.

Jest śród nich transport cyfrowy oparty o Sqeezeboxa, co prawda skierowany przede wszystkim do osób, które chcą zrzucić swoje płyty CD do plików na twarde dyski i z nich słuchać tego samego materiału (rzecz w ograniczeniach rozdzielczości materiału, który może być odtwarzany przez to urządzenie), ale z takich plików (16/44,1) potrafi zaoferować naprawdę bardzo dobry dźwięk. Jest też, testowany tu, konwerter USB/S-PDIF (zwany Transportem USB, jako że wyjście koaksjalne nie jest jedyna opcją), jest przedwzmacniacz, a w końcu najnowszym dodatkiem do oferty są... monobloki lampowe na lampie GM70.
Wszystkie te urządzenia łączy przede wszystkim jeden element – każde z nich ma lampę/lampy na pokładzie, także transport cyfrowy i nawet testowany konwerter. Dlaczego? Taka jest filozofia pana Fikusa, według którego każde z jego urządzeń z lampą na pokładzie brzmi lepiej niż bez niej. Wojna zwolenników lamp i tranzystorów trwa już od wielu lat i pewnie nieprędko się zakończy, więc nie ma raczej sensu się w nią angażować. Wiele osób ma swoje preferencje, są tacy, którym jest zupełnie obojętne, jakie rozwiązania stosuje się w danych urządzeniach, bo jedyną rzeczą, która się liczy jest brzmienie, a środki jakimi zostało uzyskane są zupełnie drugorzędne, a może nawet całkowicie nieistotne. Pan Łukasz dokonał wyboru i konsekwentnie się go trzyma, dzięki czemu klienci nie muszą się specjalnie zastanawiać kupując jakiegokolwiek Lampizatora – mogą być pewni, że zawsze będzie w nim jakaś lampa.
W przypadku testowanych wcześniej urządzeń co prawda nie miałem możliwości porównania takich samych produktów z lampą i bez niej, ale oferowany dźwięk był wysokiej próby, na dodatek trafiał w gust, jednak, zwolennika lamp. W przypadku konwertera sytuacja jest o tyle ciekawa, że dostałem urządzenie z dwoma wyjściami koaksjalnymi, z których w jednym miałem sygnał płynący po drodze przez lampę, a w drugim omijający ją, mogłem więc w jednym urządzeniu dokonać prostego, bezpośredniego porównania.

ODSŁUCH

Urządzenie z zewnątrz prezentuje się podobnie, jak testowany poprzednio DAC. To popularna obecnie wśród coraz większej ilości producentów metoda zmniejszania kosztów produkcji, czyli stosowanie takiej samej obudowy dla kilku swoich urządzeń. W przypadku konwertera D/D jest to co prawda rozwiązanie, powiedzmy, kontrowersyjne ponieważ tego typu urządzenia są zazwyczaj małe – w końcu stosuje się je wraz z komputerami, więc najlepiej jest gdy są w miarę przenośne. Tymczasem tu dostajemy pełnowymiarowy „klocek”, na który trzeba w systemie znaleźć sporo miejsca. Osobiście wolałbym mniejsze gabarytowo urządzenie, ale cóż, to kwestia gustu – na pewno posiadacze DAC-a, a może i transportu cyfrowego Lampizatora, będą zadowoleni dostając kolejne urządzenie o identycznym dizajnie. Esteci mogą znowu trochę ponarzekać, że da się zrobić bardziej fantazyjną/ładniejszą/bardziej elegancką obudowę (niepotrzebne skreślić), ale mnie prostota obudów Lampizatora odpowiada. Przyczepiłbym się jedynie znowu do małej staranności w przyklejaniu naklejek z opisami gniazd na tylnym panelu. Na co dzień tego oczywiście nie widać, ale przecież bez zwiększania kosztów można by to zrobić staranniej.

Na froncie urządzenia znajduje się jedynie włącznik, charakterystyczne dla Lampizatorów, podświetlone „oko” zastępujące literę „O” w napisie „Transport”. Na tylnym panelu w testowanym egzemplarzu (podkreślam to, jako że, podobnie jak w przypadku wielu innych urządzeń „niemasowych”, można po prostu "kastomizować" zamawiany egzemplarz, czyli zamówić go z takimi wyjściami jakie są potrzebne danemu użytkownikowi) znalazły się 2 wyjścia S/PDIF koaksjalne (jak wspominałem 1 koaksjalne „lampowe”, a drugie z sygnałem omijającym lampę), oraz AES/EBU, a także port USB, którym sygnał jest dostarczany do urządzenia (USB Audio Class 2.0).
Wyjścia AES/EBU oraz koaksjalne mogą dostarczyć sygnał o rozdzielczości do 24 bitów/192 kHz. Opcją, jeśli posiada się DAC-a będącego w stanie zaakceptować sygnał po I2S (jak choćby... Lampizatora) jest niezlampizowane wyjście I2S, które może obsłużyć sygnał do 32 bitów/384 kHz. Urządzenia można oczywiście używać zarówno z komputerami z systemami Windows (co wymaga zainstalowania odpowiedniego drivera), jak i MAC OS. Moduł USB pracuje w trybie asynchronicznym i jest izolowany galwanicznie.

W czasie testu porównywałem brzmienie testowanego konwertera głównie z Stello U3. Stanowiło to pewien problem o tyle, że Stello U3 oparto o chip XMOS, a Lampizator korzysta z rozwiązania exD i każde ma swój własny sterownik. Problem w tym, że te dwa sterowniki nie bardzo się „lubią”, w związku z czym komputer po wypięciu jednego konwertera i podpięciu drugiego najczęściej go nie widział, stąd trudno było wykonać porównanie bezpośrednie.
W tym wypadku dawałem więc obydwu urządzeniom szansę na dłuższą grę, zarówno w dużym systemie, jak i w słuchawkowym (z Audeze LCD3), próbując w większych odstępach czasowych, ale na tym samym materiale muzycznym, wychwycić różnice, co mimo nieco utrudnionych warunków nie było aż takie trudne. Zważywszy na sporą różnicę w cenie między tymi dwoma urządzeniami, to nawet pomimo iż Stello jest konwerterem bardzo dobrym, należało wręcz oczekiwać, że Lampizator zagra jeszcze lepiej. Dodam jeszcze, że do U3 porównywałem wyjście lampowe polskiego konwertera, a jako głównego DAC-a używałem produktu Teddiego Pardo (czytaj TUTAJ).
Jak pisałem przy okazji recenzji Stello U3, trudno jest opisywać brzmienie konwertera USB/S-PDIF jako takiego. O charakterze brzmienia decyduje przede wszystkim przetwornik cyfrowo-analogowy, który znajduje się w torze za konwerterem USB, a konwerter ma bardziej wpływ na klasę brzmienia. Stąd gdy będę opisywał brzmienie Lampizatora proszę to odczytywać jako swego rodzaju wypadkową tego, co wnosi do brzmienia DAC-a TeddyDAC.

Brzmienie lamp można lubić lub nie. Ja należę do ich zwolenników, ale rozumiem osoby, które wolą inne brzmienie. Dla mnie lampa w torze sprawia, że dźwięk brzmi bardziej naturalnie, organicznie, a co za tym idzie, muzykalnie. Takie właśnie wrażenie zrobił na mnie od początku testowany konwerter. Po pierwsze trudno było mi się doszukać owych cyfrowych artefaktów, które są przypadłością wielu odtwarzaczy (choć muszę przyznać, że i Stello pomimo braku lampy na pokładzie, radziło sobie z tym aspektem bardzo dobrze).

Dźwięk był gładki, spójny, barwny, a przede wszystkim żywy. Rzecz nie tyle w żywiołowości brzmienia, ile w budowaniu naprawdę udanej iluzji muzyki granej na żywo. Na to składa się wiele elementów – piękne budowanie przestrzeni, gradacja planów, trójwymiarowość poszczególnych źródeł dźwięku/instrumentów, odpowiednia detaliczność, pokazywanie akustyki pomieszczenia, w którym dokonywano nagrania, wybrzmienia, naturalna barwa instrumentów, które znamy z koncertów, etc., etc. Dopiero gdy wszystkie te elementy spotykają się razem, układają się w całość, „współpracują” otrzymujemy udaną iluzję żywej muzyki. Oczywiście to nadal tylko iluzja, ale na długie minuty, czasem nawet godziny, można o tym całkowicie zapomnieć, dając się porwać, wciągnąć w przeżywanie muzyki.
I to właśnie Lampizator robi bardzo dobrze, jeszcze lepiej niż Stello. Tak jak przy odsłuchu DAC-a i Transportu tej samej marki, tak i teraz z przyjemnością słuchałem np. koncertu Jarretta z Koeln, którego wcześniej od kilku lat słuchałem wyłącznie z winylu oferującego zdecydowanie lepszy dźwięk niż jakikolwiek krążek CD. Tu także (z TeddyDAC w torze) była przestrzeń, był żywy fortepian, był sam Jarrett mruczący, tupiący, postukujący czasem, była publiczność równie zachwycona muzyką jak ja, była zupełnie nieuchwytna, trudna do opisania, ale jakże niezbędna do pełnego przeżywania tego spektaklu atmosfera niepowtarzalnego wydarzenia. Wiem, że powyższy opis zakrawa na magię czy poezję, ale w końcu słuchanie muzyki jest właśnie magicznym, emocjonalnym przeżyciem, a przynajmniej powinno być, przynajmniej moim zdaniem. Muzyka jest przecież sztuką, a nie tylko zestawem nut.

Wszystkie urządzenia Lampizatora, których miałem okazję do tej pory słuchać wyróżniały się właśnie umiejętnością zaangażowania słuchacza w muzykę, wciągnięcia go w świat cudownych dźwięków, odebrania chęci do analizowania, czy aby na pewno każdy detal został pokazany, czy aby na pewno lokalizacja na scenie jest super-precyzyjna, etc., etc. Bo faktycznie może prezentacja nie była aż tak precyzyjna jak w przypadku choćby (znakomitego, najlepszego jaki znam) konwertera Soulution 590, aż tak dociążona, tak transparentna, ale mimo tego w moim odczuciu i tak zbliżała się bardzo do tego, co słyszymy na w czasie koncertu na żywo. Czy siedząc w klubie na koncercie jazzowym słyszymy dokładnie każdy detal, każdy dźwięk każdego instrumentu, czy oceniamy czy np. kontrabas schodzi tak nisko, jak zdarzyło nam się wcześniej słyszeć? Raczej odbieramy muzykę jako spójną całość, w której każdy element jest ważny, ale wcale nie musi być pokazany hiper-precyzyjnie, żebyśmy uznali dźwięk za bardzo dobry, żebyśmy się znakomicie bawili, prawda? Co więcej, na żywo jesteśmy w stanie zaakceptować (oczywiście w granicach rozsądku) błędy osób realizujących dany koncert, dlatego, że z nawiązką nadrabia to dla nas „żywe” brzmienie instrumentów.
Na tym właśnie głównie polega przewaga Lampizatora nad Stello, nad JK III – właściwie nie dostajemy specjalnie więcej szczegółów, może odrobinę większą transparentność, nie ma jakiejś wielkiej różnicy w odczuciach związanych z rozciągnięciem pasma przenoszenia, czy zakresem dynamicznym – różnice na korzyść Lampizatora są, ale niewielkie, na pewno nie tak duże jak wskazywałaby na to różnica w cenie. Jest tu natomiast ta niezwykła namacalność, organiczność przekazu, są żywe emocje, spójność prezentacji, a wszystko to zrobione/pokazane nieco lepiej niż w przypadku koreańskiego konwertera. No i razem tworzy to całość, która przenosi słuchacza bliżej muzyki. Dotyczy to znowu przede wszystkim nagrań akustycznych, live, w których jest zdecydowanie więcej emocji i innych elementów nie stricte muzycznych, niż w nagraniach studyjnych, ale wcale nie znaczy to, że inne brzmią gorzej. Trójwymiarowość sceny, dobra gradacja planów, duża precyzja w rysowaniu trójwymiarowych obrazów/brył poszczególnych instrumentów/grup instrumentów sprawiły, że i muzyka symfoniczna brzmiała bardzo dobrze. Był odpowiedni rozmach, swoboda, dynamika, które także dołożyły swoją cegiełkę do imponujących prezentacji symfonii Mozarta, Beethovena, czy mojej ukochanej Carmen Bizeta z Leontyną Price. Zresztą to właśnie odsłuch Lampizatora sprawił, że przypomniałem sobie o dawno nieużywanej półce z operami (takiej półce w postaci katalogu o nazwie Opera na moim HDD, gdzie wszystkie CD zostały zrzucone do plików FLAC). Wszystkie wymienione wyżej zalety plus znakomita, mógłbym powiedzieć (a może nie powinienem?) lampowa prezentacja głosów składają się na niepowtarzalną całość, znowu opartą przede wszystkim na emocjach, których przecież w operowych historiach nie brakuje.

Także w muzyce bluesowej, pełnej emocji, ale też i opartej przede wszystkim na rytmie, Lampizator radził sobie bez zarzutu i z rytmem, i z timingiem, tempem, kolejny raz sprawiając, że trudno było mi się oderwać od kolejnych płyt. Byłem sobie spokojnie w stanie wyobrazić jeszcze nieco bardziej rockową prezentację takiej muzyki, odrobinę szybszą, z mocniejszym atakiem, ale wtedy byłoby już znakomicie, a tak było bardzo dobrze. To wcale nie jest tak oczywiste, że urządzenie, które świetnie gra średnicą (stąd bardzo dobrze prezentujące wokale czy instrumenty akustyczne), będzie sobie równie dobrze radziło z muzyką typu blues czy rock, zazwyczaj jest ciut gorzej.
Tyle, że Lampizator ma jeszcze jednego asa w rękawie – wyjście koaksjalne „niezlampizowane”. Wystarczy bowiem zacząć korzystać z tego wyjścia, by dźwięk nabrał nieco szybkości, twardości, można by rzec nawet szorstkości, ale nie tej irytującej na samej górze pasma, tylko tej, która sprawia, że ostre gitarowe riffy brzmią bardziej surowo, czyli tak jak powinny, że gitara basowa, czy perkusja nieco bardziej się rozpędzają. Może jednocześnie ucieka nieco tego naturalnego ciepełka z wokali, ale jeśli słucha się muzyki rockowej czy bluesa, to raczej trudno tam o aksamitne głosy w stylu Franka Sinatry, więc nie stanowi to większego problemu. Różnic między jednym a drugim wyjściem nie określiłbym mianem dużych i w przypadku muzyki, której ja najczęściej słucham wybrałby raczej to zlampizowane, ale w tym właśnie rzecz, że nie trzeba wybierać, można mieć oba, a przełożenie wtyczki z jednego gniazda do drugiego, by nieco zmienić brzmienie pod konkretną muzykę nie stanowi przecież wielkiego problemu.

Podsumowanie

Konwerter D/D vel Transport USB Lampizatora to kolejne ciekawe urządzenie pana Łukasza Fikusa. Inne niż większość (a może i wszystkie inne) na rynku, bo posiadające na pokładzie lampy. Tak jak testowane wcześniej urządzenia tego producenta charakteryzowały się przede wszystkim naturalnością, organicznością wręcz brzmienia, tak i testowany konwerter nie jest pod tym względem wyjątkiem. Nie jest może mistrzem precyzji, nie będzie pewnie faworytem zwolenników wysokiej analityczności brzmienia, czy też poszukiwaczy superszybkiego dźwięku do trash-metalu. Za to osoby kochające muzykę akustyczną, wokale, naturalność brzmienia, piękną przestrzeń, prezentację o wysokim (acz nie najwyższym jaki znam) poziomie detaliczności, z mnóstwem powietrza, która potrafi w podstępny, niezauważalny sposób wciągnąć, zaangażować słuchacza w muzykę bez reszty, powinny wypróbować Lampizatora w swoim systemie. Oczywiście, jeśli słuchają muzyki odtwarzanej przez komputer. Jak już wiele razy wcześniej pisałem, w większości przypadków wstawienie między komputer a przetwornik cyfrowo-analogowy konwertera, poprawia brzmienie. Są wyjątki, choćby DAC Calyxa, może także Auralica, ale to tylko wyjątki od reguły. Wydaje mi się jednakże, że chcąc osiągnąć dźwięk wysokiej klasy z komputerem jako źródłem musimy prędzej czy później zainwestować w dobry konwerter USB.

BUDOWA

Podobnie jak w przypadku DACia i Transportu cyfrowego testowanych wcześniej tak i teraz o budowie tych urządzeń nie mogę napisać tyle co zwykle, tzn. nie podam parametrów, ani elementów z których je zbudowano. Takie jest podejście konstruktora – urządzenie audio ma być oceniane po brzmieniu, a nie po tym, jak i z czego je zbudowano, czy też jakie ma parametry. Jeśli komuś takie podejście producenta nie odpowiada, trudno – nie da się zadowolić wszystkich. Moim zdaniem zawsze warto urządzenia posłuchać i na tej podstawie oceniać jego użyteczność na własne potrzeby.

Transport USB ma właściwie identyczną obudowę jak testowane wcześniej obydwa urządzenia Lampizatora. Różnią się one napisem na solidnym, grubym aluminiowym front, który oferowany jest w dwóch kolorach – srebrnym i grafitowym. W przypadku testowanego produktu na froncie znajduje się napis „Transport” z charakterystycznym dla tej marki podświetlanym „okiem”, będącym głównym włącznikiem urządzenia, wkomponowanym w napis jako litera „O”. Wykonanie stoi na dobrym poziomie, choć sam dizajn jest dość prosty i raczej nie należy do kategorii urządzeń będących ozdobą każdego pomieszczenia, do którego trafiają. Na pewno dałoby się równiej przykleić naklejki na tylnej ściance opisujące poszczególne gniazda.
Na tylnym panelu znajdziemy wyjścia cyfrowe – gniazda S/PDIF koaksjalne (jedno z sygnałem, który płynie przez lampę, drugie z sygnałem omijającym lampę) oraz zbalansowane AES/EBU, plus port USB (Audio Class 2.0), którym dostarczamy sygnał z komputera. Jeśli dysponujemy "dakiem", który zaakceptuje sygnał I2S, to opcjonalnie można dołożyć takie wyjście, którym będziemy w stanie wysłać sygnał o rozdzielczości do 32 bitów/384 kHz (S/PDIF i AES/EBU radzą sobie z sygnałem do 24 bitów/192 kHz). Jak widać na zdjęciach dałoby się cały układ, składający się z dwóch niewielkich PCB, małego trafa, dławika, sporych kondensatorów (to V-Capy) i lampy, zmieścić w zdecydowanie mniejszej obudowie, ale takową trzeba by było produkować osobno, co mogłoby podnieść jej koszt. Moduł USB pracuje w trybie asynchronicznym, i jest izolowany galwanicznie.

Pobierz tekst w PDF